Zo maken we de zonne-energie nóg duurzamer

2020 was het beste jaar voor België op het gebied van zonne-energie. Met 1 GW extra capaciteit geïnstalleerd, staat de teller nu op 6 GW. In Europa ligt de verwachting eind dit jaar op 22,4 GW. Genoeg om vijf miljoen gebouwen in België bijna tien jaar lang van stroom te voorzien. Sinds 2019 installeerde Europa iets meer dan een kwart van de totale zonne-energiecapaciteit wereldwijd. Maar de grote vraag is vooral: als Europa zoveel zonne-energie kan opwekken, waarom heeft het dan amper 2% van de productie van zonnepanelen in handen?

Achtergrond van Europese zonne-energie
Om beter te begrijpen waarom de productie in Europa stokt, moeten we kijken naar de geschiedenis van de zonnepanelenproductie. Zonne-energie kwam voor het eerst écht op gang door de oliecrisis van 1973. Tijdens die crisis daalden de prijzen van zonnepanelen met – houdt u vast – 500%. In 2010 was de zonne-energiesector in Europa goed voor een omzet van 20 miljard euro en zorgden ze voor een kwart miljoen jobs. Maar in 2014 daalde die omzet plots tot 2,5 miljard euro. Binnen de kortste keer had Azië 80% van de wereldwijde productie in handen.

Hoe de productie langzaam uit Europa is verdwenen
De technologie voor de productie van zonnepanelen komt eigenlijk uit Europa. Maar China en andere Aziatische landen hebben de afgelopen tien jaar de markt in handen genomen. Vooral hoge overheidssubsidies voerden de lokale productiecapaciteit enorm op. Zo zette Japan na de kernramp in Fukushima in 2011 hard in op de productie van zonnepanelen.

Fabrikanten in Aziatische landen konden dus niet alleen sneller opschalen, maar produceerden zonnepanelen ook 50% goedkoper dan in Europa. De oorzaak ligt vermoedelijk bij de goedkope door de Chinese staat gesubsidieerde elektriciteit uit steenkool. Om bijvoorbeeld het silicium in zonnepanelen te raffineren, heeft u veel elektriciteit nodig. Ter vergelijking: in China betalen bedrijven 0,086 euro per kWh, in Duitsland betalen bedrijven 0,197 euro per kWh. En dat vertaalt zich in de prijs van zonnepanelen: de Europese zijn twee keer zo duur.

Sterker nog: Europa schafte in 2018 de importheffing af op zonnepanelen uit China, Taiwan en Maleisië. Dat was één van de laatste regels om de productie in Europa te beschermen. Sindsdien verliezen Europese fabrikanten elke strijd op het gebied van prijs. Ze kunnen alleen nog concurreren door te kiezen voor zonnepanelen van een hogere kwaliteit, met een langere levensduur en een lagere ecologische voetafdruk.

Hoe is de situatie nu?
Ondanks de sterke afname van de productiecapaciteit de afgelopen jaren, lijken zonnepanelen aan een comeback bezig in Europa. Met het European Solar Initiative (ESI) wil de EU een waardeketen creëren voor de zonnepanelenindustrie: van het winnen van grondstoffen tot het recycleren van onderdelen. De verwachtingen liggen hoog: 40 miljard euro BBP en – direct en indirect – meer dan 400.000 extra jobs.

Diego Pavia, een van de initiatiefnemers van het ESI: “Een combinatie van de grote vraag naar zonne-energie om klimaatdoelen te halen, lage kapitaalkosten, successen in de Europese technologieontwikkeling en een terugkeer van investeringen in de sector, heeft een vruchtbare bodem gecreëerd voor een wedergeboorte van Europese zonnepanelen.”

De situatie ziet er dus veelbelovend uit en er zijn verschillende redenen om te geloven in het zogenaamde European Solar Initiative.

De productie van zonnepanelen terug naar de EU
Zonne-energie is de goedkoopste vorm van energie ter wereld. Gedeeltelijk door de efficiënte en grootschalige productie van Aziatische landen. Maar door de productie van Europese zonnepanelen te ondersteunen, kan Europa ook haar klimaatdoelstellingen halen. En zo ook de CO2-uitstoot terugdringen en honderdduizenden jobs creëren.

✓ Duurzaamheid
De productie in Europa moet aan de strenge duurzaamheidswetgeving voldoen. Daardoor maken Europese fabrikanten gebruik van secundaire grondstoffen en gerecycleerde onderdelen. Verder moeten ze ook een eindproduct maken dat makkelijk recyclebaar is en een langere levensduur heeft. De elektriciteitsvoorzieningen in Europa zijn groener dan die in China. Juist omdat Europa meer hernieuwbare energie gebruikt.

Ter illustratie: een gemiddelde kWh stroom zorgt hier voor de uitstoot van 242 gram CO₂. In China zit u voor dezelfde stroom aan 861 gram CO2. Lagere emissies, een kortere keten en een langere levensduur zijn dus de pluspunten van een Europese productie van zonnepanelen.

* CO2-uitstoot van de energiemix in China en de EU. In China is de uitstoot per kWh hoger door het gebruik van meer fossiele brandstoffen.

✓ Economie
Een ander argument voor een Europese productie is een economische boost. Experts zeggen dat de Europese elektriciteitsproductie in 2050 voor 36% uit zonne-energie zal bestaan. De stijgende vraag naar zonnepanelen is een kans die overheden en fabrikanten niet willen laten liggen. Door de productie in landen als Duitsland, Polen en Italië op te voeren, houden we de waarde die zonnepanelen creëren in Europa.

✓ Rechtvaardige energietransitie
De productie van zonne-energie in Europa helpt ook om de landen die vandaag nog altijd afhankelijk zijn van steenkool sneller op hernieuwbare energie te zetten. Een strategie die bekend staat als de Just Energy Transition. Landen als Polen, Tsjechië en Estland draaien voor 34 à 61% op fossiele energie. De rest van de EU zit op een gemiddelde van 12,6%. De productie van zonnepanelen helpt deze gebieden niet alleen om hun CO₂-doelstellingen te halen, maar stimuleert ook de lokale economie en werkgelegenheid.

Kortom: het vergroten van de productiecapaciteit in Europa is duidelijk een slimme zet. Maar hoe bereiken we dat doel?

Ultieme doel in zicht
De Europese zonne-energiemarkt groeit in 2022 naar alle verwachting met 34%. De EU kan hier vanuit economisch, ecologisch en duurzaamheidsoogpunt enorm van profiteren. In plaats van de banden met Aziatische zonne-energiefabrikanten te verbreken, kiezen ze beter om de Europese zonne-energiemarkt duurzaam te innoveren. En tegelijk kunnen ze ook eerlijke concurrentie stimuleren, de CO₂-uitstoot verminderen en een eigen productieketen creëren.

De huidige investeringen in de Europese productie van hernieuwbare energie en energieopslag zijn nog niet genoeg. Maar de EU heeft meerdere opties om haar concurrentiepositie te versterken. De invoering van een Europese grensheffing voor CO2 maakt producten met een hoge ecologische voetafdruk van buiten de EU een pak duurder.

Met de grensheffing vermindert de EU niet alleen de CO2-uitstoot binnen de eigen grenzen. Ze kan daarnaast ook verschillende subsidies geven om Europese fabrikanten verder te stimuleren om duurzaam te produceren en zo een betere concurrentiepositie te geven.