Categorie:
Zuid-Afrika. Het land dat bekendstaat om zijn adembenemende natuur, de Big Five, parelwitte stranden, heerlijke wijnen en helaas ook grootschalige corruptie. Daardoor verkeert Zuid-Afrika al jaren in een energiecrisis die het gevolg is van nalatig bestuur en slechte investeringen. Gelukkig staan er grote veranderingen voor de deur. En die ontvangen de Zuid-Afrikanen met open armen.
De Zuid-Afrikaanse stad Kimberley schreef al in 1882 geschiedenis door als eerste stad op het zuidelijk halfrond elektrische straatverlichting te plaatsen. Enkel de Amerikaanse stad Philadelphia had het hen op het noordelijk halfrond al voorgedaan. Het was voor Zuid-Afrika toen de eerste stap in een rijke geschiedenis op het gebied van elektriciteit. Maar de relatie tussen de bevolking en de elektriciteitsvoorziening staat vandaag onder… nu ja, hoogspanning.
In Zuid-Afrika regelt het staatsbedrijf Eskom 90% van alle elektriciteitsvoorzieningen. Op hun website pakken ze uit met beloftes als ‘to provide sustainable electricity solutions to grow the economy and to improve the quality of life for the people in South Africa and in the region’. Klinkt goed, maar helaas gaat het er in de praktijk minder rooskleurig aan toe.
Een vallende fossiele dinosaurus
Eskom staat op instorten. En de internationale pers weet het al langer. Het bedrijf speelde de hoofdrol in meerdere corruptieschandalen. Miljarden randen (munteenheid) verdwenen. Er werkten 30.000 mensen te veel (!) en het beste personeel vertrok. Maar het is vooral de beslissing om in 2007 te starten met de bouw van twee nieuwe kolencentrales die de meeste vraagtekens opriep. De bouw van centrales Kusile en Medupi – elke goed voor 4.8 GW – kampten met heel wat technische problemen. Anno 2020 draaien de centrales nog maar half.
De jarenlange opeenstapeling van foute keuzes en corruptie zadelde Eskom op met een schuld van meer dan dertig miljard euro. De gevolgen zijn catastrofaal. Eskom kan de elektriciteitsvraag niet aan. Daardoor zitten soms grote gebieden zonder stroom. Gezinnen redden zich met kaarsen. Bedrijven gebruiken dieselmotoren om hun productie draaiende te houden. Bovendien is de prijs van elektriciteit de afgelopen jaren enorm gestegen. En dat zal het blijven doen.
De prijs van stroom van Eskom is de afgelopen jaren flink gestegen (Bron: MyBroadband.co.za)
De impact van een veranderend klimaat
Hoe catastrofaal het beleid ook is, op lange termijn is dit het grootste probleem. De impact op het milieu, het klimaat en de leefbaarheid in het land is nog groter. Zuid-Afrika is het meest vervuilende land van het Afrikaanse continent en staat op de niet zo flatterende veertiende plaats in de top twintig van grootste vervuilers ter wereld. En dat terwijl het land twee keer zo snel opwarmt als het wereldwijde gemiddelde. Dat betekent dat de periodes van droogte nog langer zijn en de periodes met regen korter, maar heviger. Met grootschalige overstromingen tot gevolg.
“Zuid-Afrika is het meest vervuilende land van het continent en is de 14e grootste vervuilers ter wereld.”
Aan de andere kant zorgen de enorme droge periodes voor grote watertekorten. Zeker in de grote steden. Kaapstad verkeerde begin 2018 in een grote watercrisis en stevende af op Day Zero. Op die dag zou de waterkraan dichtgaan. Vier miljoen inwoners zouden dan drinkwater moeten gaan halen op centrale plaatsen in het land. Door de inwoners aan te moedigen om hun toilet minder door te spoelen en boetes uit te delen aan grote verbruikers konden ze een drama vermijden.
Bewustzijn van de klimaatcrisis
Een van de oplossingen – zonne-energie – blijkt een mes te zijn dat aan twee kanten snijdt. Gezinnen en bedrijven met zonnepanelen en een batterij zijn minder afhankelijk van de stroomtoevoer van Eskom. Zo besparen ze op energiekosten en hebben ze een stabiele energievoorziening. En doordat inwoners en bedrijven hun eigen duurzame energie opwekken, moeten de vervuilende centrales minder kolen verbranden. Bijkomend effect is de waterbesparing. Voor elke kWh dat men met kolen opwekt, is 0,1 liter water nodig. In het geval van Zuid-Afrika komt dat overeen met 30.000 olympische zwembaden per jaar.
Om échte verandering te realiseren, is een klimaatbewustzijn nodig. Want als men zich niet bewust is van het probleem, dan wordt ook niet verder gezocht naar een oplossing. Hoewel klimaatverandering vandaag en straks een grote tol eist in Zuid-Afrika, is amper 41% van de bevolking bekend met het fenomeen. De media en politiek richten zich vooral op de dagdagelijkse crisissen zoals het jobtekort en de actuele coronacrisis, natuurlijk. Zelfs al zijn watertekort en overstromingen een direct gevolg van de klimaatverandering, dan nog ligt het niet op tafel bij de overheid.
“Voor elke kWh opgewekt met kolen heb je 0,1 liter water nodig. Voor Zuid-Afrika komt dat overeen 30.000 olympische zwembaden per jaar.”
Maar net als overal ter wereld is klimaatactivisme vooral actueel bij de jongste Zuid-Afrikanen. Politici en investeerders voelen de druk van de bevolking. Ook gezinnen en bedrijven zijn zich stilaan bewust van de problemen en stappen over op duurzame alternatieven.
Jobs, jobs, jobs
Met alleen beloftes en mooie ideeën legt men nog geen zonnepanelen op daken. Maar mensen kunnen dat wel. Zuid-Afrika kampt zoals gezegd al jaren met een werkloosheid crisis. En door de coronacrisis is dat probleem alleen maar gegroeid. Meer dan een derde van de actieve bevolking is werkloos. Het land heeft daarmee bijna de hoogste werkloosheidsgraad ter wereld.
Recent onderzoek toont echter dat een energietransitie het aantal jobs in de energiesector tot 2050 kan laten stijgen met minstens 17%. Daarin zitten ook alle verloren jobs uit de kolenindustrie verrekend. Voor de globale Zuid-Afrikaanse economie levert de energietransitie bovendien 1,6 miljoen extra jobs op. Direct of indirect. Het is daarom van belang dat de nieuwe jobs de jobs in de fossiele industrie vervangen. Zo kan de overheid de lasten, maar vooral de lusten van de nieuwe economie eerlijk verdelen.
Duurzame, betaalbare en betrouwbare zonne-energie voor iedereen
Er zijn weinig landen waar zonne-energie zo’n enorm potentieel heeft als Zuid-Afrika. Met tot meer dan 2.500 uren zon per jaar is het een van de zonnigste landen op aarde. Verder kan het door een overvloed aan grondstoffen zelfs de productie van zonnepanelen en batterijen in eigen land houden. En dat is opnieuw een boost voor de arbeidsmarkt.
De afgelopen jaren is het aantal geïnstalleerde zonnepanelen gegroeid. Het zijn dan vooral bedrijven die de stap naar zonne-energie hebben gezet. In vergelijking met België is het aantal zonnepanelen natuurlijk nog klein.
Voorlopig hebben gezinnen en bedrijven nog niet de middelen om zonnepanelen en een batterij te laten plaatsen. Daarom is het belangrijk om na te denken over subsidies en een alternatieve financiering. Soly South Africa geeft lokale ondernemers, scholen en boeren de kans om zonder investering zonnepanelen en batterijen te leasen. Zo blijft alles draaien en hebben ze geen last van stijgende energieprijzen.